[AS CEN VILAFRANCAS / 9] Dúas letras para unir a dous eternos amigos

Corría o mes de xullo do ano 1841, a calor natural dos días de vrau fíxose máis intensa ao baixar da carruaxe na Praza do Campairo. No medio dun dilatado ceo azul sen nubes un sol brillante, cegador e abafante facíase dono polo val. As abas das montañas solícitas parecían reclamar as sonoras augas do Burbia e do Valcarce que acingaban labieiras os montes sedentos que as rodean, envexaban a sombra fresca, no avesedo da Rúa Maior propiciado polas altas casas brasonadas a ambas beiras.

Talvez era o mes de outubro do ano 1839 o arrecendo do mosto nas bodegas enchía esa mesma Rúa Maior, como se enchen de uvas os lagares e os cubetos tras da vendima, e ese aroma agradable foi o que entrou nos seus delicados pulmois, algo que agradeceu ao baixar da carruaxe na Praza do Campairo e antes de dirixirse sen pausa ao seu destino. Ía algo de fresco polo que se agradecía o quecer do sol.

Enrique Gil camiñaba ansioso e desexando non ser recoñecido e, menos aínda entretido por ninguén. Un nefando augurio confundíao entre as lembranzas tristes da infancia roubada que eiquí nestas rúas e tras destas paredes de pedra vivira. Pola contra, aquela fiel amizade empurrábao con forza cara ao seu amigo enfermo para lle entregar unhas cuantas liñas escritas que levaba nunha carpeta á espera dunha máis que sincera opinión, letras propias que o trouxeran de novo a súa vila natal.

–  Buena tarde, no sé si me conoce?…pregunto por el señor Manuel Puga, sé que no está del todo bien, pero dígale, si me hace el favor que Enrique quiere saludarle y molestarle, si es posible sólo un momentín.
–  Ah!, non será usted o señor Enrique Gil?…
–  El mismo,
–  Claro, claro, non o conocía, pero cuántas cartas para usted lle teño levado ao meu señor ao correo… agora mesmiño lle aviso de que está eiquí…. hoxe levantouse algo millor. Pero pase, non se quede na porta, entre ao salón, señor Enrique.

Facemos unha nova incursión ficticia na Vilafranca do 1839 ou se cuadra na data máis dramática do 41. A intención de celebrar humildemente o aniversario do noso meirande poeta podiámola obviar, mais saiban que este recordo quer dun xeito amable reivindicar novamente os fortes lazos de unión que mantiña Gil coa vila que o viu nacer un 15 de xullo de 1815.

Enrique estaba escribindo unha obra sobre a que desexaba que o seu amigo da infancia opinase, o seu xuízo antes de ser publicada ía ser de grande axuda. A tranquilidade de saber que opinaba el. De vello, desde cuando eran uns estudantes en Valladolid, o letrado Manuel González Puga, o fillo do escribano da vila, fora o seu primeiro lector, o seu máis fiable, familiar e íntimo crítico literario, en certa medida o seu descubridor como poeta. Talvez aí resida a necesidade desa revisión que se evoca por boca de Manuel nunha carta que el enviaba non a Enrique, senón ao que servirá de crisol nesta historia, dirixía aquelas liñas a Joaquín del Pino. A destreza que demostraba á hora de identificar ao autor duns versos, sen coñecer o seu nome, só tras deducilo polo seu estilo, facía que Enrique vise a Manuel como un verdadeiro visionario … non sabemos con certeza se esa obra que traía entre maos ou que lle enviara antes por vía epistolar, era a noveliña El Lago de Carucedo (1840) ou a primeira das entregas de El Señor de Bembibre porque o escrito real, o documento que certifica ese interese de Enrique na lectura crítica, no xuízo de Puga non está datado, nin tampouco cita o título incógnito da obra de Gil que nos permitiría poñerlle día, mes e ano con seguridade a esa carta na que Manuel dille a Joaquín, o amigo común, que o desculpase ante Enrique por adiar a resposta e demorar para outro momento o súa esperada opinión.

“Dos letras para Enrique” Carta de Puga a Joaquín (ben do 1839 ou do 1841)

Di a Enrique que no le contesto hasta enviarle mi juicio acerca de la composición, y que para esto espero a que pase más tiempo y recobre su temple natural. Dale un abrazo.

A relación epistolar e a confidencialidade entre ambos está de sobra contrastada non só polo que se pode deducir destas tres simples liñas senón porque son varias as alusiois claras como a da presente carta que na documentación que puidemos consultar se ofrece para discorrer por estas certeiras investigaciois que nos levaron no ano 2015 ao rexurdimento destoutro amigo vilafranquino de Enrique Gil.

Hoxe rescatamos así do esquecemento a Manuel González Puga que nacera un 6 de novembro do 1812 en Vilafranca, da mao do seu Gil amigo. Manuel exerceu como letrado e xuíz na propia vila pouco tempo, pero o máis destacado tras esta recuperación na que insistimos, será que tivo entre os seus mellores amigos, ademais de a Joaquín, temos a Enrique Gil. Morrería de tisis na súa vila natal, solteiro con apenas trinta anos, unha idade semellante á que faleceu Gil. Aquel antes, un 10 de outubro de 1841, este, con posterioridade, en Berlín como é sabido, un 22 de febreiro de 1846. Quizais non saibamos nunca que opinaba Manuel daquela obriña que Gil insistía en que lese e xulgase. Ao mellor nunca puido Enrique saborear aquelas ansiadas liñas críticas. Curtas son as existencias e ambiciosas as preocupaciois e intereses que defendían ambos. Os dous divisaron en común obxectivos de vida seguramente non acadados, aínda que permanecerán na nosa fráxil memoria grazas a unhas insignificantes liñas, algo máis que dúas letras que lograrán facer eterna a súa amizade.

• Héctor M. Silveiro Fernández, académico correspondente polo Bierzo na Real Academia Galega.